Küresel çip piyasasında ASML depremi yaşanıyor: Peki ama neden?

Avrupa’nın en değerli teknoloji şirketi olan ASML, 2025 mali hedeflerini aşağı çekmesiyle yatırımcıların ve küresel çip piyasasının dikkatini üzerine çekti. Şirket, yapay zeka dışındaki pazarlarda zayıflık yaşandığını ve siparişlerin geciktiğini belirtti. Bu açıklamanın ardından, ASML hisseleri yüzde 15 düştü. Bu düşüş, ASML’nin piyasa değerinden bir günde neredeyse 49 milyar euro götürdü.

ASML hisseleri çakıldı

ASML’nin, yonga üreticileri için gerekli litografi araçlarını sağlamadaki kritik rolü sorgulanmasa da, kısa vadede satışların zayıflayabileceği ve uzun vadede pazarın üzerinde büyümeyi sürdürüp sürdüremeyeceği konusunda şüpheler ortaya çıktı. Şirketin Salı günü yaptığı açıklama, son 20 yıldaki en büyük hisse satışını tetikledi. ASML hisseleri sadece 4 ay önce 1.000 euro barajını aşarak tarihi bir zirveye ulaşmıştı. Şimdi ise 645 euro seviyesine gerilemiş durumda.

ASML müşterilerinden bazılarının yeni fabrika ve yükseltme planlarını ertelediğini belirtirken akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve diğer cihazlarda kullanılan yongaları üreten şirketler ise yatırımlarını geciktiriyor. Buna ek olarak, bellek yongası üreticileri de mevcut ekipmanlarını daha uzun süre kullanmayı planlıyor.

ASML’nin Çinli yonga üreticilerinden gelen siparişlerinde de düşüş yaşanıyor. Bunun nedeni, ABD öncülüğündeki ihracat kısıtlamalarının etkisini göstermeye başlaması. Çin’in bu kısıtlamaları öngörerek 2022-2024 döneminde büyük miktarda ön alım yaptığı biliniyor ancak artık vanalar kapanmış durumda. ASML’nin geleceği konusunda belirsizlikler olsa da, yatırımcılar şirketin sektördeki kritik rolünü koruyacağı konusunda hemfikir. ASML’nin, özellikle TSMC ve Samsung gibi devler tarafından kullanılan aşırı ultraviyole litografi (EUV) makineleri, gelişmiş çip üretiminin merkezinde yer alıyor ve bunun değişmesi beklenmiyor.

ASML’nin raporunun ardından Nvidia, AMD, TSMC ve Broadcom ile birlikte ASMI, BE Semionductor, STMicroelectronics, Infineon, Soitec, Tokyo Electron, Renesas Electronics, Advantest, Foxconn, SK Hynix ve Samsung’un hisselerinde düşüş yaşandı. Küresel çip piyasasındaki kayıplar ASML raporu sonrası 420 milyar doları geçti.

Düşüşün nedeni Çin

Hollanda merkezli şirket, 2025 yılı net satışlarının 30 milyar ile 35 milyar euro arasında olacağını öngördü. Bu rakamlar, daha önce verilen tahminlerin alt sınırını işaret ediyor. ASML’nin 2024 yılı üçüncü çeyrek net satışları 7.5 milyar euro ile beklentilerin üzerine çıksa da, yeni siparişlerde ciddi bir düşüş gözlemlendi. Siparişler 2.6 milyar euro seviyesinde gerçekleşti ve bu rakam 5.6 milyar euroluk piyasa beklentisinin oldukça altında kaldı.

2025 yılı için yapılan tahminler, Çin’e yönelik satışlarda yüzde 25 ile yüzde 30 arasında bir düşüş yaşanacağına işaret ediyor. ASML’nin Çin pazarındaki gelir oranı, 2025 yılında toplam satışlarının yüzde 20’sini oluşturacak şekilde öngörülüyor. Oysa ki 2024’ün ilk üç çeyreğinde, Çin’den elde edilen gelir toplam satışların yüzde 49’unu bulmuştu.

ASML, Çin’de en gelişmiş litografi makineleri olan aşırı ultraviyole (EUV) sistemlerini satamıyor. Bunun yerine, daha az gelişmiş olan derin ultraviyole (DUV) makineleri ile Çin pazarında faaliyet gösteriyor. Ancak yeni ihracat kısıtlamaları, bu makinelerin de Çin’e satışını zorlaştırıyor.

ABD ve Hollanda hükümetleri, ASML’nin ihracat faaliyetlerine sıkı denetimler getirerek, Çin’in ileri teknolojiye erişimini sınırlandırmayı hedefliyor. Hollanda, ASML’nin DUV makinelerinin bakım hizmetlerini bile durdurabilecek durumda.

Geçtiğimiz yıl ASML’nin satışlarının yüzde 29’u Çin kaynaklıydı ve dediğimiz gibi bu oranın 2025’te yüzde 20’ye düşmesi bekleniyor. Çin’in daha düşük teknolojili çip üretim makinelerine olan talebi, kısa vadede ASML’nin satışlarını desteklemiş olsa da, uzun vadede kısıtlamaların etkisi daha fazla hissedilecek.