Dahili GPU Sizin İçin Yeterli mi? Harici Ekran Kartı Alınmalı mı?

Masaüstü veya dizüstü bilgisayar seçimi yaparken incelemeniz gereken birçok detay olsa da, her şeyden önce ihtiyaçlarınızı, önceliklerinizi belirlemeniz gerekiyor. Sürekli karşınıza NVIDIA ve AMD’nin güçlü harici ekran kartlarıyla ilgili haberler, tanıtımlar çıkıyor olabilir. Peki bunlara gerçekten ihtiyacınız var mı, yoksa işlemcilerin içine gömülü olarak gelen dahili GPU (iGPU) sizin için yeterli mi?

Evet, her sistemde görüntü çıkışı almak ve bazı temel işlemleri gerçekleştirmek için bir Grafik İşlem Birimi (GPU) gerekli. Dahili ve harici olmak üzere piyasada birçok seçenek var. Siz ihtiyaçlarınızı belirlemeli, buna göre harcama yapmalısınız. Muazzam performans sunan bir harici ekran kartı aldınız diyelim, gücünden yararlanmıyorsanız neden buna milyarlarca lira sayasınız?

Grafiksel olarak zorlu uygulamaların çoğu iyi bir performans için özel GPU’lara ihtiyaç duyar. Ancak birçok kullanıcı harici bir ekran kartı olmadan da hayatını sürdürebilir, ihtiyaçlarını karşılayabilir. Her şey bilgisayarınızı ne için kullandığınıza ve daha da önemlisi, duyduğunuz grafik performansına bağlı.

Yeni bir bilgisayar satın alırken vermeniz gereken en büyük kararlardan biri, GPU’nun “entegre” mi yoksa “harici” mi olması gerektiği. Şimdi sunulan avantajlara, kullanıcıların ihtiyaç duydukları şeylere ve kısaca tüm detaylara değinmeye çalışacağız. Önce dahili GPU’ların ne olduğunu anlayalım;

Dahili, yani entegre GPU, en basit tabirle işlemcilerin içinde yer alan nispeten zayıf ve küçük grafik birimlerine verilen isim. Sistemden görüntü almak ve video içerikleri izlemek için yeterli. Böyle diyoruz lakin CPU’ya dahil edilen birimler günümüzde çok gelişti, artık görüntü yükseltme teknolojilerinin de yardımıyla büyük oyunlarda 1080p/60FPS düzeyini yakalamaya başladık.

APU tabiri aslında AMD tarafından kullanılıyor, ancak işin temeline bakarsak Intel’in dahili grafiklere sahip işlemcileri için de bu tabiri kullanabiliriz. En basit haliyle APU, aynı kalıp üzerinde hem CPU hem de GPU içeren mikroişlemciler için kullanılan bir pazarlama terimi. APU kavramı ilk olarak 2006 yılında AMD’nin Fusion projesi tarafından ortaya atıldı, ancak 2011 yılına kadar kullanıma sunulmadı.

APU adının ilginç yanı HSA uyumlu olması; Intel’in bu terimi entegre grafik yongaları için kullanamamasının nedeni de bu. HSA, Heterojen Sistem Mimarisi (Heterogeneous System Architecture) anlamına geliyor; CPU’lar ile GPU’ların aynı veri yolu üzerinde paylaşılan bellek ve görevlerle entegrasyonuna olanak tanıyan, satıcılar arası spesifikasyon setlerini ifade ediyor. Bu terim, AMD ve Intel’in dahil olmadığı diğer bazı satıcılar tarafından kurulan HSA Vakfı tarafından tanımlanmış.

Intel, basitçe Intel HD Graphics olarak bilinen kendi entegre GPU (iGPU) serisine sahip. Daha öncesinde sürekli bu ismi duyuyordunuz lakin mavi takım da yeni mimariler ortaya koydu, hem harici hem dahili GPU’larını geliştirdi. “Xe grafikleri” çok daha performanslı. Aslında temel mantık aynı olsa da HSA özellikleri sunmadığı için bir APU olarak sınıflandırılmıyor. Teknik olarak, HD Graphics adı verilen (veya Iris grafikleri gibi) dahili GPU’lar yine aynı şekilde Intel CPU’ların içinde yer alıyor. Ancak teknik farklılıklar nedeniyle tam olarak APU olarak kabul edilmiyor. Sonuç olarak, CPU ve GPU yine tek bir yonga kalıbı içinde yer alıyor.

APU’ların bazı olumlu noktaları var; uzun vadede kaynakların paylaşılmasından kaynaklanan gözle görülür bir güç verimliliği artışı sağlanıyor. Böylelikle nispeten yeterli performans sunulurken üretim maliyetleri de aşağı çekiliyor. Eğer bilgisayarınızda kullandığınız APU sizin işleriniz için yeterliyse harici bir ekran kartına para ödemek zorunda değilsiniz.

GPU’lar daha yüksek hesaplama hızları için optimize edildiğinden CPU bazı işleri GPU’ya tahsis edebilir. Harici GPU ile bu yük paylaşımından elde edilen verimlilik kazanımları, ikisi arasındaki fiziksel mesafe ve veri aktarım hızları nedeniyle zayıflayacaktır. Ancak birleşik APU bu kazanımları mümkün kılıyor.

Tıpkı bir CPU veya GPU gibi APU’lar da hız aşırtılabilir. APU’lar kutudan çıktıklarında performansları sınırlı olduğundan dolayı deneme yapılabilir lakin overclock yaparken büyük beklentiler içine girmemek gerekiyor.

CPU ve GPU’nun aksine, APU pazarını tanımlamak daha zor çünkü AMD, APU patentiyle ilgili tüm kartları etkin bir şekilde elinde tutmakta. APU’lar genellikle Intel’in entegre grafik serisiyle karşılaştırılıyor: Biraz önce söylediğimiz gibi, GPU ve CPU aynı birim üzerinde yer alıyor.

Açıkçası uzun zamandır dahili grafikler konusunda AMD daha önde. Hem masaüstü hem mobil platforma yönelik tasarlanan işlemciler (SoC), oldukça güçlü grafik birimleriyle geliyor. Ancak Intel de bu algıyı değiştirmek için adımlar attı, güçlü Xe grafiklerini geliştirdi.

Şimdi dahili grafik yongalarının yeterli olduğu durumlarla birlikte harici kartların gücünden, kullanım alanlarından bahsedelim.

Gündelik Kullanım

Bunun için özel bir GPU’ya ihtiyacınız yok. Bilgisayarınızda yaptığınız tek şey ofis işleri, web’de gezinme, video izleme ve diğer günlük şeyler ise, pahalı harici ekran kartlarına ihtiyacınız yok demektir. Harici bir GPU, hatta orta sınıf veya ekonomik bir model bile bu gibi durumlarda boşa yapılan bir yatırım olacaktır. CPU’nuzun entegre grafikleri hafif iş yüklerini mükemmel bir şekilde yerine getirebilir. Hatta hareket halindeyken yazı yazmak, internette gezinmek, video görüşmeleri yapmak ve eğlenmek için ince ve hafif bir dizüstü bilgisayar satın alıyorsanız, özel bir GPU yerine daha güçlü işlemci, daha fazla bellek ve depolama için yatırım yapabilirsiniz.

Oyunlar

Aşırı detay ve grafik gerektirmeyen gündelik oyunlar için çok güçlü GPU’ya gerek yok. Minecraft, Brawlhalla, Fall Guys, Pummel Party, Stick Fight, Stardew Valley, The Sims 4 ve Overcooked! 2 gibi çoğu eğlenceli oyunda entegre grafikler yeterli deneyim sunabilir. Dizüstü/masaüstü bilgisayarınızda yeterli RAM ile birlikte Intel Iris/Xe/Arc veya AMD Vega/RDNA grafikler olduğu sürece sorun yaşamazsınız. Hatta son nesil APU’larla birlikte modern oyunları 1080p’de oynamak mümkün.

Masaüstü AMD işlemcilerin sonunda “G” ibaresini görüyorsanız bu bir APU demektir. Yani içerisinde güçlü bir grafik birimi barındırıyor. Diğer yandan AMD, Ryzen 7000 Serisiyle birlikte tüm CPU’larına iGPU dahil etmeye başladı. Ancak bu grafik çipleri “G” olanlara göre çok daha zayıf, sadece temel işler için var. Dizüstü bilgisayar tarafına gelince, tüm işlemcilerin içinde bir entegre GPU bulunuyor. Her modelde farklı bir iGPU bulunabilir. Bu nedenle performansı ve tüm detayları öğrenmek için biraz ayrıntılı araştırma yapmanız gerekecek.

Basit oyunlar yerine daha modern, grafikleri gelişmiş oyunlara geçmek aklınızın bir köşesindeyse APU’lar isteklerinizi karşılayabilir. Eğer 1080p çözünürlükte düşük ayarlarda oyun oynamak sizin için sorun değilse güçlü iGPU içeren masaüstü/dizüstü bilgisayarlara yönelebilirsiniz.

Örneğin masaüstü Ryzen 5 8600G ve Ryzen 7 8700G, GTA V ve Shadow of the Tomb Raider gibi oyunlarda 1080p/60+FPS sağlayabilen modeller. RDNA 3 entegre grafikler, 6 çekirdekli Zen 4 çekirdekleriyle birleşiyor. Cyberpunk 2077 veya Elden Ring gibi oyunlara da şans verebilirsiniz fakat kare hızı daha düşük olacaktır.

Mobil platforma gelince, Ryzen AI 300 Serisinde yer alan işlemcilerde RDNA 3.5 mimarili Radeon 890M (16 CU) ve Radeon 880M (12 CU) gibi güçlü iGPU’lar bulunuyor. Bu GPU’lar, AFMF 2 gibi görüntü yükseltme teknolojileriyle de birleşince gayet yeterli düzeyde oyun performansı sağlayabiliyor.

Örnek: RDNA 3.5 iGPU Performansı

Ryzen AI 300 “Strix Point” işlemcilerin içinde yer alan dahili GPU’lar ile yapılan bazı testlere göz atalım. Tablolarda hem AFMF 2 etkin değilken hem etkin haldeyken alınan FPS değerlerini görebilirsiniz.

4070 GPU’su devre dışı bırakılan ASUS ROG Zephyrus G16, 2560×1600 çözünürlükte Dirt 5 oynatabiliyor. AFMF 2 ile birlikte kare hızı %72 gibi ciddi oranda artış gösteriyor, oyun çok daha oynanabilir hale geliyor. Ayrıca oyundaki tepkiselliğin ve gecikmelerin çok daha iyi olduğu belirtiliyor.

Cyberpunk bildiğiniz gibi çok daha ağır bir oyun. İşlemcinin içinde yer alan Radeon 890M’nin eti budu ney ki Cyberpunk 2077’yi çalıştırsın? Ancak AFMF ile oyun oynanabilir düzeye geliyor:

Ortalama FPS 39’dan 75’e kadar çıkıyor ki bu muazzam. Daha yüksek kare hızı ve daha tutarlı kare hızı nedeniyle küçük takılmalar en alt seviyeye inebiliyor. Oyunun görüntü kalitesi de fazla bozulmuyor. Söylenenlere göre nişan alırken ve hareket ederken küçük gölgelenmeler yaşanabiliyor lakin bu kadar FPS kazancından sonra hepsi kabul edilebilir.

Shadow of the Tomb Raider oynarken sonuçlar benzer: Görüntü kalitesinden ödün vermeden AFMF 2 ile kabul edilebilir sonuçlar elde edilmiş. SotTR, teknolojinin aktif olmasıyla birlikte psikolojik 60 FPS sınırına kadar dayanıyor. Sadece ortalama FPS’den bahsediyoruz fakat %99’luk oranlar da çok önemli.

Pil Ömrü ve Güç Tüketimi Ne Kadar Önemli?

Özel GPU’lar oldukça fazla güç tüketme eğilimindedir. Ayrıca gelişmiş harici ekran kartı olan dizüstü bilgisayarlar genellikle pil ömrüne yönelik olarak değil, performansa yönelik olarak tasarlanır. Nitekim prizden uzaktan fazla kullanım ömrü beklemeyiz.

Bununla birlikte, birçok dizüstü bilgisayar aynı sistemde hem entegre hem de özel GPU’larla birlikte sunuluyor. Örneğin NVIDIA Optimus’u destekleyen dizüstü bilgisayarlar, hangi uygulamaları kullandığınıza ve pil gücünüzün olup olmadığına bağlı olarak iki GPU arasında dinamik olarak geçiş yapma becerisine sahip. Ancak ne olursa olsun, özel GPU’ları olmayan dizüstü bilgisayarlar genellikle daha iyi pil dayanıklılık oranları sağlayabiliyor.

Masaüstü tarafında doğrusu güç tüketimine pek fazla bakmayız lakin harici ekran kartları her zaman daha fazla güç çeker. Bu da doğrudan elektrik faturasına yansır. APU’lar, hem CPU çekirdekleri hem de dahili GPU birleşimiyle oldukça düşük güç tüketimi sunuyor.

İnce ve Hafif Bir Dizüstü mü İstiyorsunuz?

Harici ekran kartı olan dizüstü bilgisayarlar genellikle daha kalın ve daha ağırdır. Harici GPU’lar kolay kolay soğutulamaz, bu nedenle gerekli soğutmayı sağlamak için dizüstü bilgisayarın içinde oldukça fazla alan işgal edilir. Bazı üreticiler harici GPU ile birlikte oldukça ince dizüstü bilgisayarlar tasarlamayı başarıyor, ancak her zaman güç verimli sistemler daha zariftir. Dolayısıyla, makul bir bütçeye sahip biri olduğunuzu varsayarsak, en iyi ince ve hafif dizüstü bilgisayar seçenekleri çoğunlukla yalnızca bir APU ile gelir.

Ağır Oyunlar

Eğer grafiksel olarak yoğun, çok fazla grafik gücü ve kaynak gerektiren oyunlar oynuyorsanız tek adresiniz harici ekran kartları. Ağır oyunları orta/yüksek ayarlarda yeterli FPS değerleriyle oynamak istiyorsanız dahili yongalar sizi tatmin etmeyecektir, hatta vasat sonuçlarla karşılaşabilirsiniz.

Video Düzenleme ve Grafik Tasarım

Oyunlar bir kenara, grafik tasarım ve video düzenleme gibi işlere odaklanan yazılımlar güçlü özel ekran kartlarıyla uyumlu çalışmakta. Adobe Photoshop, Adobe Premiere Pro ve DaVinci Resolve gibi uygulamalarda iyi bir performans için harici GPU’ların kas gücünden faydalanmanız gerekiyor.

3D Modelleme ve Animasyon

Entegre grafikler zorlu 3D modelleme, render ve animasyon gibi iş yüklerinin üzerinden gelebilecek güce sahip değil. Blender, CAD veya Solidworks gibi uygulamalar için RTX 3070, RTX 3080 ve RTX 4070 Ti gibi güçlü orta/üst seviye ekran kartlarına ihtiyacınız olacak. Bu uygulamaları profesyonel olarak kullanıyorsanız daha üst modellere de yatırım yapabilirsiniz.

Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi

Yapay zeka destekli iş yükleri ve uygulamalar giderek daha fazla ilgi gördükçe, özellikle NVIDIA’nın ürünleri olmak üzere güçlü ekran kartlarına olan talep artmaya devam ediyor. RTX 4070 Ti, RTX 4090 ve RTX A4000 (profesyoneller için) gibi GPU’lar makine öğrenimi, derin öğrenme ve diğer AI senaryoları için biçilmiş kaftan.

Ekran kartlarının yeri halen ayrı olsa da, artık yapay zekaya odaklanan “NPU” isimler işlemcilerin içine girmeye başladı. Nöral işlem birimleri sadece yapay zeka iş yükleri odaklanıyor ve işleri hızlı bir şekilde yürütebiliyorsunuz. Ancak sorun şu ki, sadece yeni nesil dizüstü bilgisayarlar NPU’ya sahip.

Sonuç

Dahili GPU’lar yeterli mi sorunun doğrudan bir yanıtı yok, her şey ihtiyaçlarınıza bağlı. Bugünlerde bu kararı vermek biraz daha zorlaştı, çünkü entegre grafikler uzun yol kat ederek çoğu ihtiyacı karşılar hale geldi. Eskiden entegre GPU’lar çok daha zayıftı, neredeyse sadece görüntü almak ve basit işler için kullanılıyordu. PowerPoint ve video izleme için yeterliydi, artık 1080p’de oyun oynamak mümkün hale geldi.

AMD, APU tarafında yaptığı geliştirmelerle birlikte hem normal hem de taşınabilir konsol pazarına da yön verdi. Steam Deck ve ROG Ally gibi avuç içi konsolların içerisinde APU dediğimiz işlemciler yer alıyor. Diğer yandan, PlayStation 5 ve Xbox Series X gibi güçlü konsollar da teknik olarak entegre GPU’lardan yararlanıyor.

iGPU konusunda kötü şöhrete sahip olan Intel bile “Xe” mimarisiyle büyük sıçramalar yarattı, grafik performansı aniden katlandı. Apple’ın MacBook’larına baktığımızda, hepsinin entegre GPU kullandığını ve M Serisi çip taşıyan MacBook’ların oldukça başarılı olduğunu görüyoruz.

2024 yılında, günümüzde ağır oyunlar çalıştırmadığınız, video düzenlemediğiniz, 3D animasyon oluşturmadığınız veya zorlu yapay zeka uygulamaları çalıştırmadığınız sürece harici bir GPU olmadan hayatınızı sürdürebilirsiniz. Beklentilerinizi çok yukarı taşımadığınız sürece tatmin olacaksınız.