VPN Nedir, Neden Kullanılmalı?

Çevrimiçi gizliliğinizi artırmak, ayrıca internette daha güvenli ve anonim bir şekilde gezinmek istiyorsanız VPN (Virtual Private Network) tam olarak aradığınız şey. VPN’leri kendinize çevrimiçi ortamda daha fazla gizlilik sağlamak için veya coğrafi sansürleri, içerik engellemelerini aşmak için kullanmak isteyebilirsiniz.

Sanal bir ağ uzantısı oluşturan bu teknolojiyle her geçen gün daha fazla kişi tanışıyor. Özellikle bazı erişim yasaklarının getirildiği dönemlerde ise kullanım oranı tavan yapıyor. Nitekim VPN’in ne olduğu ve çalışma şekli hakkında bilgi sahibi olmak daha bilinçli bir kullanıcı olmanızı sağlayacaktır.

Yapay zekanın girmediği yer kalmadı, bunların arasında VPN’ler de var. Henüz kullanımı yaygınlaşmamış olsa da gelecekte yeni çözümler görmeyi bekliyoruz. AI ve VPN teknolojilerinin birleşmesi, internet kullanıcılarının daha yüksek güvenlik seviyelerine erişmesine olanak sağlayabilir.

Bu makalemizde özel sanal ağların ne anlam taşıdığını, nasıl çalıştığını ve VPN’ye neden ihtiyaç duyduğumuzu anlatacağız. Yapay zeka konusuna ise en sonda ayrıca değineceğiz.

Virtual Private Network, yani Özel Sanal Ağ anlamına gelen VPN, cihazınız aracılığıyla genel ağınız üzerinden internete şifrelenmiş bir bağlantı oluşturan gizlilik ve güvenlik odaklı bir hizmet. VPN aracılığıyla internete bağlanmak istediğinizde genel ağları kullanırken internet içinde güvenli bir şekilde iletişim kurmanız ve veri aktarmanız için özel bir yol oluşturuluyor.

Başka bir deyişle, özel ağ kullanmak IP adresinizi internet servis sağlayıcısından (İSS) ve veri toplayan üçüncü taraflardan gizlemek için var. Bu da sizi internette anonim hale getiriyor, kendinizi güvenlik tehditlerinden korumanıza yardımcı oluyor, web etkinliği izleme ve veri manipülasyonunu ortadan kaldırıyor ve coğrafi olarak kısıtlanmış içeriğe erişmenize, sansürü atlamanıza olanak tanıyor.

Özel ağlar bilgisayarınız ile bir VPN sağlayıcısına ait uzak bir sunucu arasında dijital bir bağlantı kurarak oluşturuluyor. Böylelikle kişisel verileriniz şifreleniyor, IP adresiniz maskeleniyor ve web üzeri bazı engelleri aşabiliyorsunuz.

Özel Sanal Ağ denilmesinin bir sebebi var. Bağlantı sanal ortamda kullanılıyor çünkü bağlantı sürecinde fiziksel kablolar kullanılmıyor. Ayrıca “özel”, çünkü bu bağlantı sayesinde başka hiç kimse verilerinizi veya tarama etkinliğinizi göremez. Size özelse neden “ağ” deniliyor? Ağ bağlantılı çünkü birden fazla cihaz (bilgisayarınız ve VPN sunucusu) kurulu bir bağlantıyı sürdürmek için birlikte çalışıyor.

VPN teknolojisinin temeli, bir Microsoft çalışanı olan Gurdeep Singh Pal tarafından eşler arası tünelleme protokolü veya PPTP olarak kurulduğu 1996 yılına kadar uzanıyor. Sanal ortamda sağlanan özel ağlar başlangıçta “kurumsal çözümler” olarak kategorize edildi. VPN’lerin tek amacı özel iş ağlarına erişmek ve hassas iş bilgilerini çeşitli kurumsal kanallar üzerinden paylaşmaktı. Ancak gelişmiş protokollerin ve daha güçlü şifreleme standartlarının geliştirilmesiyle VPN’ler halkın ilgisini çekmeye başladı.

Yıllar geçtikte güvenlik açıklarının ve dijital ihlallerin sayısı arttı, bu nedenle özel ağlar herkes tarafından benimsenmeye başladı. Bireysel kullanım, rızasız hükümet takibi ve kullanıcı verilerinin üçüncü taraflarca toplanıp satılması gibi birçok konuyla birlikte kullanım oranları zirveye ulaştı. Tüm bu nedenlerle birlikte VPN denildiğinde akla ilk olarak gizlilik ve güvenlik geliyor. Son yıllarda yeni hizmet sağlayıcılarının pazara girmesiyle birlikte ücretli ve ücretsiz VPN seçenekleri de bir hayli çoğaldı, çoğalmaya da devam ediyor.

VPN’ler internet trafiğinizi küresel olarak yayılmış VPN sunucuları üzerinden yeniden yönlendirerek IP adresinizi internet hizmeti sunan kuruluşdan gizliyor, yalnızca yeniden yönlendirilen IP adresinizi görünür hale getiriyor. Diyelim ki bölgenizde bir uygulamaya erişilemiyor veya belirli bir dizi izlenemiyor. Bir VPN kullanarak coğrafi kısıtlamayı aşabilir ve o uygulamayı kısıtlayan güvenlik duvarını kolayca aşabilirsiniz. Bunun için önce bir VPN hizmet sağlayıcı seçmeniz ve yazılımlarını seçtiğiniz herhangi bir cihaza yüklemeniz gerekmekte. Artık çoğu büyük sağlayıcı hem bilgisayar hem mobil cihazlar için ayrı yazılımlar sunuyor.

Her şey hazır diyelim, internete bağlanmadan önce VPN’yi aktif etmeniz gerekmekte. Bağlantı sağladığınızda bağlantınız güvence altına alınıyor ve bağlantı isteği önce bir VPN istemcisine (VPN Client) gönderiliyor. VPN istemcisi, şifrelenmiş internet trafiğinizi İSS’niz üzerinden gönderen güvenli bir şifreli tünel oluşturacak. İSS’niz internet trafiğinizi göremez ve gerçek IP adresiniz yerine yalnızca maskelenmiş IP adresinizi görebilir.

VPN istemciniz bir VPN sunucusuyla bağlantı kurmakta. Bu, seçiminize bağlı olarak rastgele bir ülkede bulunan rastgele bir sunucu veya belirli bir sunucu veya ülke olabilir. Nihayetinde, cihazınız ile internet arasında doğrulanmış şifreli bir tünel meydana geliyor ve şifre çözme anahtarı yalnızca sizde kalıyor. Başka bir deyişle, verilere yalnızca siz erişebiliyorsunuz.

VPN sunucusu internette talep ettiğiniz web sitesi ile iletişime geçen taraf. Yani siz doğrudan web sayfasıyla iletişime geçmiyorsunuz, araya bir aracı giriyor. Bu esnada, web sitesi de orijinal IP adresinizi göremiyor, sadece VPN sunucusu tarafından size atanan IP adresini görebiliyor. Bu şekilde web sitesi verilerinizi toplayamıyor, size hedefli reklamlar gösteremiyor ve izniniz olmadan verilerinizi kullanamıyor. Nitekim VPN yalnızca size aracılık etmiyor, aynı zamanda internette kendinizi korumanıza ve verilerinizin kontrolünü sağlamanıza da olanak tanıyor.

Sanal Özel Ağınız (VPN), internet trafiğini uzak bir sunucu üzerinden göndererek çalışmakta ve bu trafik diğer tarafta şifrelenmiş olarak çıkar. Bu şifreleme VPN’lerin merkezinde yer alan şey, ancak kill switch, VPN üzerinden onion ve coğrafi engelleme gibi erişebileceğiniz birçok başka özellik de var.

Yapay zekanın sözünü etmiştik. Şu anda popüler olan VPN’ler aktif olarak bağlantı süreçlerinde AI kullanmıyor, ancak bu sağlayıcıların çoğu web sitelerinde AI’dan bahsediyor. VPN tabanlı yapay zeka özelliklerinin mevcut eksikliğine rağmen, bu sofistike teknoloji bir gün VPN’lere daha da gelişmiş yetenekler sağlayabilir.

Şimdi bir örnek verelim: Mobil cihazınızda veya bilgisayarınızda kullandığınız Instagram, Spotify veya Netflix ülkemizde yasak diyelim. Cihazınızda VPN aktif olduğu sürece bunların hepsine erişim sağlayabiliyorsunuz. Peki nasıl? VPN, coğrafi konumumuzu kamufle etmek için kullanılabiliyor. İnternet kullanırken IP adresi aldığınızda bu adres Türkiye’ye ait olacak. Bu nedenle cihazımızdan uygulama veya web sayfasına erişemiyoruz.

VPN aktif olduğunda IP adresinizle birlikte konumunuz da farklı görünmekte. Konum farklı olduğundan dolayı bağlantıyı farklı bir ülkeden sağlamış gibi görünüyoruz, erişim sağlayabiliyoruz. Hatta genellikle VPN’ye bağlanırken ülke de seçebiliyoruz. Bir not olarak, özel ağ kullandığınızda ve IP adresinizi sorguladığınızda bu adres farklı bir ülkeye ait yeni bir IP adresi olarak görünecek.

Yukarıda belirttiğimiz sıkça kullanılan bir senaryoydu. Lakin kişiye özel sanal ağların sağladığı farklı avantajlar var:

• Şifreleme: VPN’ler, iletilen verilerin gizliliğini korumak için çeşitli şifreleme standartları kullanır ve ele geçirilse bile anlaşılamaz.
• Anonimlik: Kullanıcıların IP adresi etkili bir şekilde gizlenir, böylece anonim bağlantı sağlanırken web siteleri veya diğer üçüncü taraflarca izlenmeyi imkansız hale getirir.
• Uzaktan Erişim: VPN’ler, işletme ağlarına güvenli uzaktan bağlantı için araçlar sağlamakta ve böylece uzaktan çalışma yoluyla çalışan verimliliğini artırılabiliyor.
• Geo-Spoofing: Kullanıcı ayrıca VPN kullanarak IP adresini başka bir ülke olarak değiştirebilir ve böylece bazı sitelerin bölgesel kısıtlamalarını kırabilir.
• Veri Bütünlüğü: Ağda iletilen verilerin tam olarak aynı formda olmasını ve hiçbir şekilde manipüle edilmemesini sağlar.

Artık tüm meseleyi kavramış olmalısınız. Şimdi VPN’nin işlevlerinden ve sunduğu ayrıcalıklardan bahsedelim.

İnternette Anonim Kalmak

İnternette gezinirken anonim kalmak istiyorsanız, bir VPN bunu kolaylıkla yapmanızı sağlayacaktır. İster evinizdeki Wi-Fi’ye ister halka açık herhangi bir Wi-Fi’ye bağlı olun, VPN IP adresinizi gizleyecek ve uzaktaki bir VPN sunucusu (genellikle rastgele seçilmekte) üzerinden yeniden yönlendirecek.

Coğrafi Olarak Kısıtlanmış İçeriklere Erişim

VPN kullanmanın bir başka nedeni de biraz önce sözünü ettiğimiz gibi coğrafi konumunuzda kısıtlanmış olan içeriğe erişmek. Bu, dünyanın farklı yerlerinden içerik görüntülemenize izin vererek potansiyel olarak tüm küresel medya kütüphanesini parmaklarınızın ucuna getirebilir.

İnternete Güvenli Erişim

Çevrimiçi güvenliğiniz konusunda endişeleriniz varsa ve internette gezinirken korunmak ve güvende kalmak istiyorsanız VPN sizin için doğru bir araç. AES 256 gibi sağlam bir şifreleme standardına sahip iyi bir VPN bağlantısı sizi çevrimiçi tehditlerden koruyabilir. Ayrıca işlemlerinizi daha güvenli hale getirmek, bilgisayar korsanlarının kimlik bilgilerinizi çalmasını veya verilerinizi görmesini önlemek için de kullanabilirsiniz.

İnternet Üzerinden Güvenli İletişim Kurmak İçin

VoIP (İnternet Protokolü Üzerinden Ses) sistemleri interneti ses sinyallerini iletmek için bir ortam olarak kullandığından, bir VPN kullanarak internet üzerinden gerçekleşecek herhangi bir iletişimin güvenliğini artırabilirsiniz. Bu bağlamda uçtan uca şifreleme sağlanarak iletişiminiz daha güvenli hale gelebilir.

Kısıtlama Olmadan Oyun Oynayın

Eğer güvenli ve açık bir şekilde oyun oynamak istiyorsanız VPN sizin için bir nimet olabilir. İyi bir sanal özel ağ, İSS kısıtlamalarını ve bant genişliği daraltmasını aşmanıza, ping’i iyileştirmenize, gecikmeyi azaltmanıza ve sizi DDoS saldırılarından korumanıza olanak tanıyabilir.

Söylediklerimizin aksine, birçok kullanıcı VPN kullandığında bağlantısının yavaşladığını ve ping değerlerinin yükseldiğini görmüş olabilir. Ücretsiz ve sağlayıcısı belirsiz basit VPN’leri kullanırsanız bu gayet doğal. Sonuçta IP adresiniz değişiyor ve farklı bir ülkede görünüyorsunuz. Veri iletimi yapılırken dolaşım daha fazla oluyor.

• Hizmet katı bir kayıt tutmama politikası sunmalı.
• Size güçlü şifreleme yöntemleri kullanmak gibi sağlam bir güvenlik sağlanmalı.
• İyi bir hizmet, daha az kesinti süresi ve gecikme ile makul bağlantı hızları sağlayabilir.
• Coğrafi olarak kısıtlanmış içeriklerin çoğunun engelini kaldırmanıza izin
• verebilmeli.
• Kapatma anahtarı gibi ek özellikler tercih edilebilir.

Hep iyi yönleri konuştuk lakin aklınızda bulundurmanız gereken önemli dezavantajlar da var:

• İnternet bağlantınız daha yavaş olabilir.
• Kaliteli hizmetler pahalı olabilir.
• Sizi internette %100 anonim yapmaz.
• Farklı web siteleri ve hizmetlerdeki kısıtlamaları kaldırabilir veya kaldıramayabilir.
• Veri tüketimini artırır.

İşte yaygın olarak kullanılan VPN türleri:

• Uzaktan Erişim: Daha geniş halk kitlelerine odaklanan tüketici tabanlı VPN hizmetlerinden söz ediyoruz. Bunlar farklı servis sağlayıcılar aracılığıyla kullanılabilir ve en yaygın şekilde benimsenen hizmetler. Esasen günlük olarak kullanacağınız şey bu.
• Siteden Siteye VPN: Çoğunlukla kurumsal yönetim ve organizasyonel amaçlar için ayrılmıştır. Kuruluş hizmeti kontrol eder ve çoğunlukla kuruluş tarafından ülkenin farklı bölgelerinde veya başka herhangi bir yerde bulunan farklı ofislere bağlanmak için kullanılır. Özel ağlar genellikle yönlendiriciler aracılığıyla birincil merkez ağına bağlanır. Bu aynı zamanda Intranet olarak da biliniyor ve hizmet doğrudan yönlendiriciye entegre edilir ve onu kullanan kuruluşa özgüdür.
• Mobil VPN: Mobil VPN, bağlantının açık ve tutarlı kalmasını sağlarken kullanıcının bir internet bağlantısından diğerine geçmesine izin verir. Mobil internet, kullanıcıların aynı ağ oturumunu korurken ağlar arasında geçiş yapmasını sağlmakta. Bu, kullanıcıların herhangi bir bağlantı veya aktif oturum kaybı olmadan Wi-Fi’lerinden mobil verilerine veya tam tersine etkili bir şekilde geçiş yapabilecekleri anlamına geliyor.
• Donanımsal VPN: Donanım VPN’leri çoğunlukla işletmeler tarafından kullanılır ve genellikle tüketici sınıfı bir çözüm olarak mevcut değil. Ayrıca yazılım tabanlı seçeneklerden daha üstün oldukları görüşü hakim. Gelişmiş güvenlik ve gizliliğe ek olarak, yöneticilerin büyük istemci ağ yüklerini yönetmek için “yük dengeleme” yapmasına da olanak tanınıyor. Donanımsal VPN’ler çok pahalıdır ve web tabanlı bir arayüz üzerinden erişim sağlanır.
• VPN Cihazı: Bu aslında VPN’lere gerekli yetkilendirme, kimlik doğrulama, şifreleme ve korumayı sağlayan bir yönlendiricidir. VPN Gateway ve SSL VPN Appliance olarak da biliniyor.
• Dinamik Çok Noktalı VPN (DMPVPN): Bir DMPVPN, merkez tarafından kimlik doğrulamasına gerek kalmadan iki web sitesi arasında veri paylaşımına izin veren bir köprü sağlamakta. DMPVPN’ler, yönlendiriciler ve yoğunlaştırıcılar üzerinde çalışan örgü sanal ağlar (mesh virtual networks) oluşturur. Her uzak site, merkezdeki verilere bağımsız olarak erişebilmeleri için yapılandırılmış bir yönlendiriciye sahip olabiliyor. Bu, iki uzak sitenin veri alışverişi yapması gerektiğinde, sitelerden birinin doğrudan merkezle iletişime geçebileceği, gerekli verileri alabileceği ve doğrudan siteler arasında bir IPSec tüneli oluşturabileceği anlamına geliyor.

VPN Tüneli, şifrelenmiş ve güvenli veri paketlerinin ana cihazdan hedeflenen kaynağa geçmesini sağlayan özel bir yoldur. Bir tünel, veri trafiğinin geçmesi için ayrı bir kanal oluşturarak kullanıcının internette anonim kalmasını sağlayan anonim bir geçit görevi görür.

Peki yapay zeka VPN’lerde nasıl bir rol oynayabilir ve bu tür yazılımlarda halihazırda kullanılıyor mu? Yapay zekanın VPN teknolojisine uygulanabileceği çeşitli yollar var:

• En İyi Bağlantı Seçeneğine Yönlendirme: Bazen bir VPN sunucusuna bağlandığınızda internetinizin oldukça yavaş olduğunu fark edersiniz. Yayın izleme, oyun oynama ve hatta normal gezinme işlemlerinde bile sorun yaşayabilirsiniz. Yapay zeka ile birlikte bu durumun iyileşebileceği söyleniyor.
• Veri Trafiğini Algılama ve Gizleme: VPN kullanmanıza rağmen bazı siteler tarafından engelleniyor olabilirsiniz. VPN’ler trafiğinizin çoğunu şifreleyebilse de gizleyemediği belirli veriler var. Bu nedenle Netflix veya Hulu gibi bazı yayın siteleri VPN kullandığınızı anlayabilir ve coğrafi kısıtlamalı bir ülkedeyseniz erişimi engelleyebilir. Yapay zeka ile bunların aşılması mümkün.
• Geliştirilmiş Şifreleme: VPN’ler, verileri güvence altına almak için AES-256 ve XChaCha20 gibi çeşitli şifreleme protokolleriyle desteklenmekte. Piyasada birçok şifreleme protokolü olsa da, çoğu VPN sağlayıcısı genel olarak yalnızca bir şifreleme türü kullanıyor. Yapay zeka ile VPN’ler uygun olduğunda bir şifreleme protokolünden diğerine geçiş mümkün hale gelebilir. Örneğin bir tür veri AES-256 gerektirirken, diğeri daha verimli olan AES-128’den faydalanabilir.
• Çevrimiçi Tehditleri Belirleme: Birçok modern VPN, karanlık web izleme, izleme engelleyiciler ve kötü amaçlı web sitesi algılama gibi ek güvenlik tabanlı özellikler sunuyor. Özetle özel ağlar sizi bazı saldırılardan ve çevrimiçi tehditlerden koruyor. Yapay zeka kullanılarak, VPN hizmetlerinin kötü amaçlı yazılımları ve diğer siber saldırı türlerini tespit etmesi ve sizi potansiyel olarak zararlı sitelerden uzaklaştırması daha kolay hale gelebilir.
• Derinlemesine Denetimler: Tüm önde gelen VPN’lerin hizmetlerinin kurallara uygun olduğunu kanıtlamak için bağımsız bir denetimden geçmesi gerekir. Ancak en iyi denetim ajansları bile teknik veya insan hatası nedeniyle bazı şeyleri gözden kaçırabiliyor. Yapay zeka ile VPN kayıtlarını incelemek ve özelliklerini test etmek daha doğru ve kapsamlı sonuçlar sağlayabilir. Misal olarak, yapay zeka bir sağlayıcının gizlilik politikasındaki yazılım hatalarını veya tutarsızlıkları daha etkili bir şekilde tespit edebilir.