Romancı George Perec’in iki önemli yapıtı: Hatırlıyorum ve Yaşam Kullanma Kılavuzu

Fransız edebiyatının çağdaş yazarlarından olan George Perec’i, Kayboluş romanıyla biliyoruz. Çünkü yazar edebiyatta eşine az rastlanan bir özellikte romanı yazdı. O özellik de kitabında hiç “E” harfini kullanmamasıdır.

Kendi kuşağının en büyük biçim mucidi olarak anılan Perec, 7 Mart 1936’da Paris’te, Polonyalı bir Yahudi ailenin çocuğu olarak doğdu.

Babası Icek Peretz 1940’ta gönüllü olarak gittiği cephede öldü, annesi Cyrla Szulewicz ise 1943’te Auschwitz toplama kampına gönderildi ve kendisinden bir daha haber alınamadı. Bir süre yetimhanelerde yaşayan Perec, savaştan sonra halası tarafından evlat edinildi.

Yaşadığı iki büyük kayıp yaşamında ve yapıtında belirleyici oldu; henüz 13 yaşındayken Françoise Dolto’dan psikoterapi aldı. 1954’te başladığı tarih öğrenimini aynı yıl yarıda bıraktı. 1960’ta Paulette Pétras’la evlendi; çift bir süre Tunus’ta yaşadı; 1969’da ayrılıp 1980’de boşanmalarına rağmen ömür boyu arkadaş kaldılar.

1962’de CNRS’in Nörofizyoloji bölümünde arşiv görevlisi olarak çalışmaya başladı. Yazar, Gün adını verdiği polisiye romanını bitirmeden 1982’de hayatını kaybetti.

Oyunbaz edebiyattan, cinaslardan, kelime oyunlarından, edebi bulmaca çözmekten hoşlananları; Fransız edebiyatına ve kültürüne ilgi duyanları sevindirecek bir haber: Georges Perec’in gündelik hayattan Paris sokaklarına, aile hatıralarından okul yıllarına, popüler kültürden sinema ve edebiyata uzanan anıları Hatırlıyorum ve içindeki sayısız oyunla edebiyatta çığır açan başyapıtı Yaşam Kullanma Kılavuzu kitap raflarına dönüyor.

Kendi kuşağının en büyük biçim mucidi olarak anılan Perec’i edebiyat tarihinin en özgün yazarları arasına yazdıran bu iki eser ile yazarın kendine has yazım formüllerini görmek ve sıra dışı evrenine konuk olmak mümkün.

Çağını etkileyen yazarlar arasında olan Perec’in tekrar baskı yapan ve yayınlanan romanlarına göz atalım…

HATIRLIYORUM

Her kitabında olduğu gibi 37 ve katları sayıları gördüğümüz bu “düz hatıra kitabı”, madde listesi gibi görünmesine karşın bazı şifreleri takip ederek bambaşka anlamlar çıkarabildiğimiz bir serüvene dönüşüyor.

Hiçbir kitabının bir diğerine benzemediğini, bunun üzerinde özellikle çalıştığını söyleyen Perec, yazarken kendine bazı kurallar koyuyor ve her kitabını bu kısıtlamalara göre yazıyor.

1’den 480’e numaralandırılmış bu anıların büyük bir bölümü 1946-1961 yılları arasını kapsıyor. Kitapta bahsi geçen pek çok şeyin o döneme özgü olduğunu gören matematik profesörü Roland Brasseur’ün bu kitapta adı geçen şeyler, kişiler ve yerler için bir sözlüğü bulunuyor:

HATIRLIYORUM…

Sayfa: 136

YAŞAM KULLANMA KILAVUZU

Sayfa: 652

Perec’in biçimsel kısıtlamaları ve matematiksel modelleri kullanmadaki ustalığının sonucu olan Yaşam Kullanma Kılavuzu, istediğiniz bölümden başlayarak istediğiniz sırayla okuyabileceğiniz, her okunduğunda başka yönlerini keşfedeceğiniz, yenilikçi ve bir o kadar da sonsuz bir roman.

Alt başlığı “Romanlar” olan Yaşam Kullanma Kılavuzu, puzzle sanatına adanmış bir başyapıt olmanın dışında 99 bölüm, 2 bine yakın karakter ve içindeki sayısız oyunla edebiyatta çığır açmış bir eser.

Georges Perec, on yılda yazdığı bu dahiyane romanda, Simon-Crubellier Sokağı No: 11’deki bir apartmanı ve sakinlerinin birbirine geçmiş yaşamlarını detaylı mikrokozmos olarak okura sunuyor ve yarattığı evreni sayfalara incelikle nakşediyor.

KENDİNİ TAMAMEN YAZMAYA ADADI

Bulmacalar, bilmeceler ve oyunlarla dolu kitapları ile tanınan yazarın Şeyler romanının yayımlanmasından sonra Fransız edebiyat grubu Oulipo’ya katılmasının etkisi bu eserinde derinden hissediliyor. Yaşam Kullanma Kılavuzu’nun Médicis Ödülü’nü kazandığı 1978’te Perec, CNRS’teki işini bırakarak tüm zamanını yazmaya adadı.