Arı bir Türkçe ile yazdığı Ayaşlı ve Kiracıları romanının yazarı: Memduh Şevket Esendal

Memduh Şevket Esendal 29 Mart 1883’dedoğdu, Rumeli göç­meni çiftçi bir ailedendir. Bir süre Edirne Rüştiyesi’ne devam ettiyse de ayrılmak zorunda kaldı. Doktor olmak istiyordu ancak savaşlar ve ailesinin geçirdiği çalkantılar nedeniyle öğrenim göremedi; kendi ifadesiyle, ilk mektep de dahil hiçbir okuldan mezun olmamış, tam manasıyla bir alaylı olarak yetişmişti. 1906’da o zamanlar gizli bir dernek olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi.

Babasının 1907’de ölümü üzerine ailesini geçindirebilmek için 1912’ye kadar çiftçilikle uğraştı. İkinci Meşrutiyet’in ilanı sonrasında bir süre Esnaf Odaları Mümessili oldu. İttihat ve Terakki müfettişi olarak Anadolu ve Rumeli’de görev yaptı.

Balkan Savaşı çıkınca önce İstanbul’a, sonra Çorlu’ya döndü. Birinci Dünya Savaşı’nda toprakları askeri tarıma ayrıldığı için çiftçiliği bırakmak zorunda kaldı.

Büyükelçilik görevinde bulundu

Müta­reke Dönemi’nde Damat Ferit hükümetinin kovuşturmasına uğradı, bir süre İstanbul’da kaçak yaşadı; 1919’da İtalya’ya gitti, bir yıl kadar Roma’da kaldı.

Milli Mücadele’yi başlatan Mustafa Kemal’in yanında yer almak için Ankara’ya geçti; İttihat ve Terakki yıllarında benimsediği Meslekî Temsil’e dayalı yönetim anlayışını burada da savundu.

Hükümeti’nin ilk dış temsilcisi olarak, orta elçilik göreviyle Bakû’ye gönderildi İstanbul’da geçimini sağlamak için Kabataş, ve İstanbul Erkek liselerinde tarih-coğrafya öğretmenliği yaptı. Tahran’da beş yıl büyükelçilik yaptı.

Önemli romanı: Ayaşlı ve Kiracıları

İlk öyküsü, 1908’de Tanin gazetesinde çıkmış Veysel Çavuş’tur. Meslek gazetesinde yayınladığı öyküler ve yarım kalmış romanı Miras’ın tefrikasıyla yayınlandı. Ömer Seyfettin ile birlikte gerçekçi ve halkçı çiz­ginin öncüleri arasında gösterildi. Vakit gazetesinde Ayaşlı ile Kiracıları romanı tefrika edildi.

Dergi ve gazetelerde yayımladığı Çehov tarzı öykülere bakılırsa 1920’li ve 1940’lı yıllar en verimli dönemi oldu: Özellikle 1948-49 yıllarında Ulus gazetesinin Pazar ekinde yayımlananlarla ünü birdenbire genişledi.

Ayaşlı ile Kiracıları romanının 1989’da TRT tarafından dizi filmi yapıldı. Yaşamı ve yapıtları üstüne yapılmış akademik çalışmalar arasında İsmail Çetişli’nin Memduh Şevket Esendal kitabı önemli bir kaynak niteliğindedir.

Memduh Şevket Esendal’ın 1934 yılında, böylesine temiz bir Türkçe ile roman yazması bir başarı sayılmalı. Sözü hiç uzatmıyor. Telgraf yazar gibi yazıyor romanını. Kısa tümceleri sık sık kullanıyor ve bunda çok başarılı.

Anlattığı kişilere çok yanlı bakmaya çalışıyor. Bu bakımdan özellikle Ayaşlı’yı anlatırken başarılı; iyi yanlarını da, kötü yanlarını da ustalıkla belirtiyor. Kimi insanların düşünme biçimini sadece konuşmalarla çok iyi veriyor.

Sayfa: 192

Memduh Şevket Esendal öldü

Yurda dönüşünde Elazığ’dan milletvekili seçildi. Daha sonra sekiz yıl süren Kâbil Büyükelçiliği görevinde bulundu. 1941-50 yılları arasında bu kez Bilecik milletvekili olarak Meclis’te yer aldı.

1942’de genel sekreterliği görevine getirildiyse de 1945’te bu görevden kendi isteğiyle çekildi. Geçirdiği beyin kanaması sonucu 17 Mayıs 1952 gecesi sabaha karşı öldü; Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedildi.